چگونه متوجه اختلال توجه و تمرکز در کودک خود شویم؟

بسیاری از والدین بارها ابراز کرده‌اند که کودکمان هنگام انجام کاری مدام حواسش پرت می‌شود. شاید شما هم در کودکتان این نکته را دیده باشید اما اصلا نگران نباشید. در این مقاله توجه و تمرکز را شرح می‌دهیم و به شما در راستای افزایش توجه و تمرکز کودکتان کمک می‌کنیم.

توجه و تمرکز چیست؟

ما هر لحظه از زندگی در معرض دریافت اطلاعات بسیاری هستیم. اطلاعات حسی، اطلاعات درونی و … . مغز ما قادر به پردازش تمام این اطلاعات نیست درنتیجه این اطلاعات را فیلتر کرده و به ما می‌گوید به کدام یک از آن‌ها توجه کنیم. به این امر توجه می‌گویند؛ به عبارتی می‌توان توجه را این چنین تعریف کرد: فرایندی شناختی شامل تلاش متمرکز ذهن روی یک محرک، رویداد یا امر ذهنی خاص.

توجه می‌تواند «ارادی» یا «غیرارادی» باشد. توجه «ارادی» زمانی است که ما خود فعال هستیم و انتخاب و اراده می‌کنیم تا روی موضوعی خاص توجه کنیم. گاهی توجه «غیرارادی» است مانند زمانی که صدای بلندی را می‌شنویم یا حرکتی ناگهانی را می‌بینیم و توجه‌مان به آن جلب می‌شود. این نوع توجه خودکار و کاملا غیرارادی است.

کودکان تا قبل از دبستان در فیلتر کردن اطلاعات اطرافشان ناکارآمد هستند و نمی‌توانند انتخاب کنند که فقط به یک موضوع توجه کنند به همین خاطر نسبت به تمام اطلاعاتی که در اطرافشان وجود دارد توجه نشان می‌دهند. با بزرگ‌تر شدن آن‌ها یعنی زمانی که بین ۶ تا ۱۰ ساله هستند فیلتر اطلاعات رشد چشم‌گیری پیدا می‌کند. بعد از ۱۰ سالگی این توانایی فیلتر کردن تقریبا به حالت ثابتی درمی‌آید. این به ما نشان می‌دهد که بسیار طبیعی است اگر در سال‌های ابتدایی دبستان حواس کودکان به راحتی پرت شود.

وظیفهٔ ما به‌عنوان والد و مربی برای کمک به کودکان این است که تا حد امکان محرک‌های محیط و اضافی را حذف کنیم تا کودکان راحت‌تر بتوانند به چیزی که می‌خواهند توجه داشته باشند و حواسشان پرت نشود. برای اینکه به صورت بهتر و کارآمدتری بتوانیم به کودکان در این راستا کمک کنیم، خوب است دربارهٔ انواع توجه بدانیم. می‌توانید به بخش «انواع توجه» در همین مقاله مراجعه کنید.

اهمیت توجه و تمرکز

پایه‌ٔ تمام فعالیت‌های عالی مغز با توجه شروع می‌شود و بدون توجه عملاً هیچکاری نمی‌توانیم انجام دهیم. اگر توجه نداشته باشیم هیچ چیزی را نمی‌توانیم در حافظه‌ٔ خود نگه‌داریم، نمی‌توانیم برنامه‌ریزی کنیم یا حتی چیزی را یاد بگیریم. مرحلهٔ ابتدایی یادگیری با توجه شروع می‌شود. این توجه است که به افراد این امکان را می‌دهد تا بتوانند وظایف و امور خود را به خوبی انجام دهند.

فردی که توجه و تمرکز خوبی ندارد بیشتر از سایر افراد دچار استرس می‌شود و هنگام تصمیم‌گیری نمی‌تواند نهایت بهره‌وری خود را داشته باشد و در لحظه بهترین تصمیم را بگیرد. توجه و تمرکز در تمام حوزه‌های زندگی اهمیت دارد و وجود این اختلال در فردی می‌تواند موجب ناتوانی او در بخش‌های مختلف زندگی شود.

پژوهشگران در یک تحقیق به مطالعهٔ تاثیر توجه و تمرکز بر اجرای بسکتبالیست‌ها پرداختند. آن‌ها با ۲۲ بسکتبالیست پسر با دامنهٔ سنی ۱۵-۲۰ سال یک دوره به مدت ۶ هفتهٔ ۲ جلسه‌ای به تمرین مهارت‌های توجه و تمرکز پرداختند. نتیجهٔ تحقیق نشان داد که این دوره تاثیر مثبتی بر اجرای بسکتبالیست‌ها داشته است. این تحقیق نمونه‌ای از اهمیت توجه و تمرکز بر زندگی روزمره و حرفه‌ای است.

آمارها نشان می‌دهد که اختلال توجه و تمرکز در کودکان مدرسه‌ای شیوع بالایی دارد و از هر ۱۰۰ نفر ۱۲ نفر می‌توانند به این اختلال مبتلا باشند. این آمار با توجه به اهمیت بالای توجه و تمرکز ما را وا می‌دارد تا بیشتر از قبل این موضوع را جدی بگیریم.

اختلال توجه و تمرکز

اختلال توجه و تمرکز یک نوع نقص در تکامل سیستم اعصاب و یک اختلال روانشناختی است. این اختلال با بروز مشکلاتی در توجه، تمرکز و گاهی کنترل حرکات خود را نشان می‌دهد. افرادی که به این اختلال دچار هستند معمولا برای تمرکز بر روی یک وظیفه و کاری که در حال انجام آن هستند دچار مسئله‌اند؛ همچنین معمولا دچار فراموشی، بی‌قراری و بی‌انضباطی می‌شوند. همانطور که در بخش اهمیت توجه و تمرکز به اهمیت این ویژگی صحبت کردیم اختلال در این امر می‌تواند تاثیر منفی بر عملکرد تحصیلی، شغلی و روابط اجتماعی افراد داشته باشد.

این نکته نیز حائز اهمیت است که این اختلال متناسب با سن و سطح تکاملی کودک مشخص می‌شود. کودکان مبتلا به اختلال توجه و تمرکز نیاز به کار و فعالیت‌های اختصاصی خود دارند.

انواع توجه

توجه انواع مختلفی دارد و تقسیم‌بندی آن به صورت زیر است:

• توجه انتخابی
• توجه پایدار
• توجه تقسیم‌شده
• توجه منعطف

برای آشنایی با مدل‌های توجه و ویژگی‌های هر کدام بر کودکان به مقالهٔ «مدل‌های توجه در کودکان (بخش اول)» مراجعه کنید.

۳ گام برای تقویت توجه و تمرکز فرزندتان

برای بهبود مهارت‌های شناختی مثل توجه و تمرکز، کودکان به تکرار و تمرین نیاز دارند، اما این تکرار و تمرین باید به صورت اصولی و درست انجام شود تا اثربخش باشد. والدین برای کمک به فرزندان خود در گام اول نیاز است دربارهٔ انواع توجه بدانند که می‌توانید به لینک مقاله‌ای که در بخش انواع توجه قرار گرفته است مراجعه کنید.

در گام دوم یادگیری تمرین‌های مرتبط با هر نوع توجه می‌تواند موثر باشد.

گام سوم شرکت کودکان در کلاس‌هایی است که به صورت اختصاصی به این موضوع بپردازد و مربی با توجه به تفاوت‌های فردی، بررسی و مشاهدهٔ کامل هر دانش‌آموز با او کار کند. برای آشنایی بیشتر با این نوع از کلاس‌ها اینجا را کلیک کنید. این سه گام در بهبود توجه و تمرکز کودکان در دنیایی که پر از عوامل حواس‌پرتی است بسیار ثمربخش خواهد بود.